Direnç, elektrik devrelerinde akımın geçişine zorluk çıkaran bileşendir. Elektrik devresindeki kabloyu yol olarak hayal eder isek direnç ise o yoldaki şerit daralması gibi örneklendirebiliriz.
Gündelik Hayattan Bir Örnek
Düşünün, bir otoyolda araba akıyor.
Otoyol = Kablo
Arabalar = Elektrik akımı
Şerit daralması yani Trafik sıkışıklığı = Direnç! Trafik ne kadar sıkışıksa, elektrik o kadar zor akar. O yüzden ince kablolarda daha çok direnç olur, kalın kablolarda daha az. Tıpkı çok şeritli yolda 1 şeritin kapanmasına kıyasla 2 şeritli yolun 1 şerite düşmesi gibi…
Daha bilimsel konuşmak gerekirse, bir iletkenin elektrik akımına karşı gösterdiği zorluktur ve birimi Ohm (Ω)’dur.
Direnci İlk Kim Buldu? George Ohm’un Hikayesi
Direncin babası: Georg Simon Ohm. 1789’da Almanya’da doğdu (Fransız Devrimi’nin olduğu yıl düşün artık ne olaylı). Fizik öğretmeni olan Ohm, maddelerin elektrik akımını nasıl ilettiğini inceledi.
1827’de yayınladığı “Die galvanische Kette” adlı çalışmasında meşhur Ohm Yasasını ortaya koydu:
V = I × R
(Voltaj = Akım × Direnç)Bu reisin adı öyle efsane oldu ki, direnç birimine adını verdiler.
Hayatı boyunca pek ilgi görmese de, ölümünden sonra “Ohm” gibi bir değer kazandı.
Direnç Bilimsel Olarak Nasıl Ölçülür?
Direnç, Ohmmetre denilen cihazla ölçülür ama çoğu zaman bu işin kralı multimetredir.
Multimetrenin üzerindeki Ω görseline getirirsin. Bağlarsın iki ucu, bip bip eder… sana sonucu söyler. Aslında bu kadar kolay 😊
Formülünü bir daha verelim:
R = V / I
(Direnç = Voltaj / Akım)Yani elektrik akımı akan bir nehirse, direnç de o nehrin önüne koyduğun taşlar veya nehire devrilen ağaç gibidir, su akmaya devam eder fakat önüne gelen engellerden dolayı zorlanır.
Dirençler Neden Renkli?
Dirençlerin üstündeki renkli halkalar, değerini belirtmek için kullanılır. Bir nevi elektronikçilerin “mors alfabesi” gibi. Kodları bilmeyen için sadece rengarenk şekerler ama bilen için ayırt edici bir mesajdır.
Direnç Renk Kodları Nedir?
Dirençlerin üstündeki renk halkaları, direnç değerini ve toleransını belirlemek için kullanılır. Bu renkler sayesinde dirençlerin üzerine sayı yazmaya gerek kalmaz. Hem sade hem fonksiyonel bir görünüm diyebiliriz.
Temel Renk Kodları Tablosu şu şekildedir;
| Renk | Sayı Değeri | Çarpan (×10ⁿ) | Tolerans (%) |
|---|---|---|---|
| Siyah | 0 | 10⁰ | – |
| Kahverengi | 1 | 10¹ | ±1% |
| Kırmızı | 2 | 10² | ±2% |
| Turuncu | 3 | 10³ | – |
| Sarı | 4 | 10⁴ | – |
| Yeşil | 5 | 10⁵ | ±0.5% |
| Mavi | 6 | 10⁶ | ±0.25% |
| Mor | 7 | 10⁷ | ±0.1% |
| Gri | 8 | 10⁸ | ±0.05% |
| Beyaz | 9 | 10⁹ | – |
| Altın | – | 10⁻¹ | ±5% |
| Gümüş | – | 10⁻² | ±10% |
| Renksiz | – | – | ±20% |
4 Bantlı Direnç Nasıl Okunur?
En yaygın olanı budur. 4 tane renk halkası vardır.
- Bant → 1. basamak
- Bant → 2. basamak
- Bant → Çarpan (kaç sıfır ekleyeceğiz?)
- Bant → Tolerans (hata payı)
Örnek:
Sarı – Mor – Kırmızı – Altın
→ 4 (sarı), 7 (mor), ×100 (kırmızı), ±5% (altın)
Sonuç:
→ 4700 ohm veya 4.7kΩ ± %5 hata payıyla.
5 ve 6 Bantlı Dirençlerde Ne Ola Ki?
Bunlar daha hassas ölçümlü dirençler.
- 5 Bantlı: İlk 3 bant sayı, 4. bant çarpan, 5. bant tolerans.
- 6 Bantlı: 5 bantlıya ek olarak 6. bant sıcaklık katsayısı içindir. Genellikle hassas ölçüm cihazlarında kullanılır.
En Kolay Direnç Renk Kodu Nasıl Hesaplanır?
Kolaya Kaçayım Diyenlere;
Eğer “Ben elektrik mühendisi değilim yaw” diyorsan, seni anlıyorum. 😅
İşte kurtarıcı araçlar:
🔹 Digikey Direnç Hesaplayıcı
🔹 All About Circuits Color Code Tool
🔹 Mobil uygulamalar: “Resistor Color Code Calculator” (Play Store & App Store’da bolca var)
Örneklemeler;
Diyelim ki bir robot yapıyorsun ve sensörün önüne 220 ohm direnç takman lazım. Elindeki dirençte şu renkler var:
Kırmızı – Kırmızı – Kahverengi – Altın
→ 2 – 2 – ×10 → 220Ω ±%5Yani robot “Ben bu kadar elektrik alayım ama çok da verirsen patates olurum” diyor 😄
📚 Kaynaklar (Kısa Notlar)
Georg Ohm’un çalışması: Die galvanische Kette, mathematisch bearbeitet (1827)
Khan Academy – Ohm Yasası anlatımları
TÜBİTAK Bilim Genç – Elektrik devreleri ve direnç yazıları
Wikipedia (https://tr.wikipedia.org/wiki/Ohm)
İşte böyle! Sizde eğer teknolojik terimleri benim gibi eğlenerek öğrenmek istiyorsanız web sitemizdeki bültenimize ve sosyal medyalarımıza abone olabilirsiniz! Teşekkürler ve iyi çalışmalar.
